قتل
قتل نفس از منفورترین و بدترین جرم ها از گذشته تا کنون بوده است و از بزرگترین صدمات بدنی است که می تواند علیه انسانها اتفاق بیوفتد. از قدیم الایام تا همین الان مردم در مقابل آن عکس العمل شدید و بدی داشته اند. در دین اسلام , قتل نفس از بزرگترین گناهان محسوب می شود.
در ابتدا می خواهیم در رابطه با مفهوم قتل و قاتل و عناصر جرم آن توضیحاتی بدهیم. تا کنون حتما با در ذهن خود بارها این پرسش را مرور کرده اید که : قتل چیست؟ چند نوع قتل داریم؟ و اینکه مجازاتی که قانون گذار برای آنها در نظر گرفته است چه چیزهایی می باشد؟
تعریف قتل و قاتل و مقتول
زمانی که یک انسان , یک انسان دیگر را بکشد , جرم آدم کشی اتفاق افتاده است. قاتل کیست؟ فردی که جرم کشتن را انجام داده است , قاتل محسوب می شود و فردی که کشته شده است , مقتول نامیده می شود.
حال این موضوع مطرح می شود که اگر فرد قصد کشتن نداشته باشد چه؟! جرم قتل به چند دسته تقسیم می شود.
1: قتل عمد
2: قتل شبه عمد
3: قتل خطای محض
?
توضیحات انواع قتل
قتل عمد :
اگر آدم کشی ای که اتفاق افتاده است با قصد و نیت قبلی همراه باشد یعنی فرد از قبل برای کشتن فلان فرد , برنامه ریزی کرده باشد و هدفش کشتن و در نهایت هلاکت فرد باشد , قتل عمد به حساب می آید. یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده ی قتل عمد , عنصر معنوی یا روانی آن است. در واقع می توانیم بگوییم ملاک تشخیص قتل عمدی از قتل غیر عمدی همین عنصر روانی و معنوی جرم است. این عنصر معنوی دارای اجزای مختلفی می باشد از جمله سوء نیت عام وسوء نیت خاص. منظور از سوء نیت عام , عمد در رفتار یا قصد فعل است و منظور از سوء نیت خاص هم عمد در نتیجه یا قصد نتیجه است. منظور از عنصر معنوی این است که مرتکب عملی را که طبق قانون به عنوان جرم شناخته شده است را با قصدی که غالبا مجرمانه است انجام داده و یا در انجام دادن آن عمل مرتکب خبط وخطایی شده باشد که در این صورت است که می توان فرد را مورد تعقیب جزایی قرار داد. اگر آن نیت و قصد مجرمانه یا خطای جزایی وجود نداشته باشد , نمی توان فردی را مورد تعقیب و مجازات قرار داد. در هر محاکمه ی کیفری باید حتما ثابت شود که فردی که به عنوان مجرم دستگیر شده است عمدا یا در نتیجه ی بی احتیاطی یا بی مبالاتی مرتکب عملی شده است که طبق قانون ممنوع بوده است و جرم شناخته می شود. همچنین می توانیم بگوییم که علم و اراده از مهمترین اجزا عنصر معنوی قتل عمدی می باشد.
اگر بخواهیم در رابطه با مجازات آن صحبت کنیم , باید بگوییم طبق ماده 170 قانون مجازات عمومی , مجازات مرتکب قتل عمد , اعدام است مگر در مواردی که قانون استثنا کرده است که با شهادت دو مرد عاقل ثابت می شود.
قتل شبه عمد :
این مورد یک درجه پایین تر و سبک تر از قتل عمد است. به این صورت که فرد فقط قصد آسیب رساندن به طرف را داشته است و بنا بر شرایطی و اتفاق , فرد کشته می شود که به آن قتل شبه عمدی گفته می شود. در واقع قتل و صدمات بدنی زمانی شبه عمد به حساب می آیند که , جانی قصدی برای کشتن مقتول نداشته است و فعل و کاری که کرده است نیز نوعا کشنده نبوده است اما آن فعل و کار در نهایت منجر به مرگ شده است و آن فعل منجر به مرگ را با نیت قبلی انجام داده است. مثال هایی که برای این نوع جنایت می توانیم بزنیم این گونه است که : فردی را به قصد ادب کردن به نوعی که منجر به جنایت نشود بزنیم و اتفاقا منجر به جنایت بشود و یا پزشکی که بیماری را معالجه می کند و اتفاقی سبب جنایتی بر وی می شود که قصدش را نداشته است. موردی نیز وجود دارد که می گویند اگر فردی را با فکر اینکه وی مهدورالدم است بکشند و بعد از آن معلوم شود که این فکر اشتباه بوده و فرد مهدورالدم نبوده است , این نوع قتل به منزله ی خطا شبیه عمد است. مجازات این جرم سه تا ده سال زندان می باشد که علاوه بر اینها , دیه نیز باید پرداخت شود.
قتل خطای محض :
اگر از بین بردن یک انسان بدون هیچ قصد و نیتی برای کشتن و حتی آسیب رساندن و به صورت کاملا تصادفی انجام شود که در ایران , قتل خطای محض نامیده می شود. مثال هایی که می توان برای این نوع قتل زد اینگونه است که : فردی در حالتی که خواب است یا بیهوش است باعث مرگ کسی شود. مرگ از طرف یک کودک یا کسی که سلامت روانی ندارد اتفاق بیوفتد. مجازات قتل خطای محض مانند شبه عمد , پرداخت دیه است با این تفاوت که در قتل شبه عمد , دیه را خود قاتل پرداخت می کند اما در خطای محض دیه بر اساس اولویت بندی ارث توسط بستگان پرداخت می شود. حال اگر قتل خطا محض بر اساس بینه یا قسامه و یا علم قاضی ثابت شود , مسوولیت پرداخت دیه بر عهده قاتل نیست و عاقله ی او باید دیه را پرداخت نماید و اگر عاقله در مدت سه سال نتواند دیه را پرداخت کند , آن دیه بر عهده بیت المال است و از بیت المال پرداخت خواهد شد.
راه های ثبوت قتل در دادگاه
اقرار , شهادت , قسامه و علم قاضی می باشد.
با اقرار کردن به قتل عمد هرچند که یک بار باشد , قتل عمد ثابت می شود. اقرار در صورتی نافذ است که اقرار کننده دارای اوصافی مانند عقل , بلوغ , اختیار و قصد باشد.
چگونگی طرح شکایت برای اتهام جرم قتل
در ابتدا باید شاکی و یا اولیا دم مقتول دعوا را در دادسرایی که جرم در ان منطقه به وقوع پیوسته است مطرح نمایند , بازپرس نیز بعد از انجام تحقیقات مقدماتی و تعقیب متهم , پرونده را به جریان می اندازد. پرونده پس از آن به دادگاه معرفی می شود و پس از بررسی های لازم در صورتی که متهم به جرم قتل محکوم شود , مجازات کیفری برای وی تعیین می شود. شاکی و متهم نیز هردو باید برای دفاع کردن از خودشان در دادگاه نیز وکیل داشته باشند.
منبع : دادآور نسیم مهر
